PRESTİJLİ MESLEK:PEYZAJ MİMARLIĞI
Giderek gelişen bir prestij
Önümüzdeki yıllar Peyzaj mimarlığı mesleğinin daha da gelişeceğini ve değişeceğini garantiler görünmektedir.
Çevreye olan ilgi arttıkça ve önem kazandıkça, Peyzaj mimarlarına araştırmalarını ve ustalıklarını göstermek için kompleks problemlerin çözümüne yardım edebilmek adına daha fazla görev düşecektir.
Peyzaj mimarları hünerlerini artık iç mekanlarda (avlular gibi) da göstermektedirler.
Meslekteki genişleme ve çeşitlenmeler
Peyzaj mimarlığı 20. yüzyılda şehirleri güzelleştirmeye ve kullanıla bilir planlamalar yapmaya devam etmiştir. Şehirlerin büyümesi, Peyzaj mimarlığı hizmetlerinin profesyonelce kullanılmasıyla gerçekleştirilmiştir.
1920 lerde, şehir plancılığı “mimarlık” ve “Peyzaj mimarlığı” alanlarını birbirlerinden ayırarak her bir meslek grubunun kendi aşamalı programlarının ve organizasyonlarının oluşmasını sağlamıştır.
Şimdilerde de Peyzaj mimarlığı şehir plancılığı ve şehir tasarımları için esas güç olmaya devam ediyor.
Gelecek gösteriyor ki…
Peyzaj mimarlığı ve diğer tasarım meslekleri gün geçtikçe daha önemli ve daha koordine bir şekilde olacaklar.
Amerika ve Kanada’da bugün 60 a yakın üniversitede Peyzaj mimarlığı eğitimi verilmektedir.
Amerikan Toplumu Peyzaj Mimarları (ASLA) 47 ayrı bölüm içinde 12000 üyeye ulaşmıştır.
Peyzaj mimarlığı mesleği yaşam içindeki toplumsal ilgi ve bilgelik ile birleşerek planlanacak alanların pek çok kullanım şeklinin olabileceğini göstermiştir.
Türkiyede de kendi kimliğini kazanmış, mesleki tecavüzlerden arınmış, yetki alanı sınırları içinde söz sahibi, büyük yarışmalarda etkin bir meslek grubu olarak kendini göstermektedir. 2000 yılından itibaren mesleki gelişim, tüm diğer meslek grupları tarafından da takdir görmektedir.
Peyzaj mimarları geleceğe şekil vereceklerdir.
Kaynak: ASLA Professional Practice Library Project for Public Spaces
Çeviriler : Ayşe Gül Aydın / İ.Ü - Peyzaj Mimarı - www.peyzaj.org editörü
Peyzaj Mimarlığı
Bugünlerde cemiyete ait şehir konsey odalarında, Peyzaj mimarları mesleki hizmetlerini artan bir istekle sunmaktadırlar. Bu trend, daha iyi bir ev, rekreasyonel ve ticari kolaylıklar ve doğayı koruma adına genel toplum arzusunun bir yansımasıdır. Konut arazisi ve ticari arazi sahipleri, federal ve devlet acenteleri, şehir planlama komisyonları ve gerek bireysel gerekse binlerce insanın oluşturduğu Amerika ve Kanada’daki organizasyonlar, bu yıl Peyzaj mimarlığı hizmetlerini arttırmışlardır.
Diğer pek çok (başlıca) çevresel tasarım mesleklerinden öte, Peyzaj mimarlığı hareketi sağlayan bir meslektir. Peyzaj mimarlığı; sanat ve bilim analizleri, tasarım planlamaları, yönetim, alanların korunması ve rehabiliteleri şeklinde konu başlıklarına bölünebilecek, kapsamı çok geniş bir tanımdır.
İyi yönetilen tasarımların tedarik edilmesinde ve planların gelişmesinde, Peyzaj mimarları gerekli hizmetlerin düzenlenmesini teklif eder ve ustalıkları, projelerin daha masraflı olmasını engelleyerek onlara uzun süreli bir değer de kazandırır.
Peyzaj mimarlığı ile diğer tasarım meslekleri arasında açık bir fark vardır. Mimarlar, öncelikle binalar ve çeşitli amaçlar için kullanılan yapılar tasarlarlar (örneğin evler, ofisler, okullar, fabrikalar…). Mühendisler bilim prensipleri doğrultusunda yollar, köprüler ve genel faydalı yapılar tasarlarlar ve inşa ederler. Şehir plancıları, tüm şehir ve bölgelerin gelişimleri için geniş bakış açıları sağlarlar.
Peyzaj mimarları, tüm bu tasarım mesleklerinin her birine dokunuşlar yaparlar, bu mesleklerin taşıdığı her bir unsuru bir araya getirirler. Peyzaj mimarları; mimarların, mühendislerin ve şehir plancılarının çalışma bilgilerindeki unsurları toplayarak alan içinde pratik ve estetik bir iletişim (bağlantı) oluştururlar.
Zengin bir meslek
Peyzaj mimarlığı diğer tasarım meslekleri içinde en çeşit gösterenidir.
Peyzaj mimarları komşuluklar arasında bir çevre oluşturur; kasaba ve şehirlerdeki doğal çevreyi (sahip olunan ormanları, nehirleri ve sahilleri) korur ve yönetirler. Bu mesleğin üyeleri yaşam kalitesini yükseltmek adına insanlar ve diğer canlılar için en iyi alan planlamalarını yaparlar.
Bununla birlikte, Peyzaj mimarlığı çalışanları bizleri (tüm insanları) çevreler. Parkların çekiciliği, otoyollar, ev gelişimleri, şehir plazaları, hayvanat bahçeleri ve kampüsler Peyzaj mimarlarının planları ve tasarımları içindeki konstrüksiyonların ne denli kullanılabilir ve memnunluk verici projelere dönüştüğünün yansımalarıdır.
Bir köşeden diğer köşeye, dünyanın bütün bölgelerinde, Peyzaj mimarlığının meslekli örnekleri bulunabilir. Pek çok Peyzaj mimarı ufak projeler (yeni şehir parkının gelişimi veya bir ofis binasının alansal tasarımı gibi) yapar. Bu çoğunluğun dışında kalan Peyzaj mimarları ise ustalıklarını aşağıda birtakım örnekleri verilen projelerde kullanmışlardır ve hala kullanmaktadırlar:
*Yosmite Parkı ve Niagara Şelalelerinin Korunması
*Alaskan Moniteme Doğal Vahşi Yaşam Sığınaklarının Yönetim Planı
*Amerika Birleşik Devletleri Başkent Yeşil Alanlarının Düzenlenmesi
*Montreal’deki Maunt Royal Parkı Tasarımı, Quebec
*Stanford Üniversitesi Alanının Gelişimi
*“Yeni Şehir” lerin tasarımı (Columbia, Maryland, Reston; Virginia)
*San Francisco Golden Gate Doğal Rekreasyon Alanı Planı, California
*Kral Saud Üniversitesi Mastır Planı, Suudi Arabistan
Müşteri projelerinin saha alanlarına bağlı olarak, federal hükümet adına lokal gelişimleri düzene koymak Peyzaj mimarlarının görevidir. Aynı zamanda binaların konumuna göre tasarımı derecelendirmek, yapısal tasarımı ve bitkilendirmeyi dengeleyerek yapmak da Peyzaj mimarlarının görevidir. Bütün bunların yanında Peyzaj mimarları bu işleri gerçekleştiren tasarım gruplarını da koordine edebilirler.
Kaynak: ASLA Professional Practice Library Project for Public Spaces
Çeviriler : Ayşe Gül Aydın / İ.Ü - Peyzaj Mimarı- www.peyzaj.org editörü
PEYZAJ MİMARLIĞI TARİHİ
Bugünün Peyzaj mimarlığı mesleğinin doğuşu İran ve Mısır’dan Yunan ve Roma (başarılı kadim kültürler olarak) kültürlerine ve onların dış alan tasarım özelliklerine dayanır. Rönesans ile birlikte dış mekandaki ilgilenmeler artmıştır.
Zaman içinde önceliğe ve öneme sahip olan bu meslek 17. yüzyılda Fransa’da Peyzaj mimarların ve tasarımların, yeni ve yüksek – sofistike bir hal almasıyla gelişmeye başlamıştır.
Bahçe tasarımları versailles ve Vaux le-Vicomte Bahçelerini tasarlayan Andre le Notre ile birlikte bilinir hale gelmiştir. Andre le Notre bugünün Peyzaj mimarları için en ünlü ve öncü meslektaşlarından biridir.
Sir Joseph Paxton önemli bir istisnadır. Paxton formal şekillerle Peyzaj tasarım kreasyonunun ilk ve en büyük genel parklarını (Londra’daki Victoria Parkı (1845) ve Liverpool’daki Birkenhead Parkı (1847)) yapmıştır. Zaman içinde bu iki park ABD ve Kanada’daki Peyzaj mimarlığının gelişimi için önemli örnekler olmuştur.
Meslekteki ilk gelişmeler
Birbirini takip eden yıllarda, Peyzaj mimarlığı mesleği genişledi. İyi planlanmış ve iyi dizayn edilmiş şehir çevrelerinin ihtiyacı olan doğal gelişim açısından, Peyzaj mimarlığı gittikçe daha fazla bu alanlarda rol alır oldu.
Şehir parkları, metropoliten park sistemleri, civar mahalle konutları ve kolej kampüsleri büyük takımların çalışması sonucu planlanır ve geçen zaman içinde iyi planlanmış halleriyle şehrin güzelliğine katkıda bulunurlar.
Her ne kadar mesleğin kendisi yavaş yavaş büyüse de, ilk öncüleri (Olmsted, Vaux ve Horace Cleveland) şehir planlama hareketlerinde ilk yerlerini almışlar ve şehre ait tasarımlara ilgiyi uyandırmışlardır. Olmsted diğer (ilk) Peyzaj mimarlığı işlerinde ve projelerinde de görev almıştır (Yosmite Valley ve Niagara Şelaleleri vb.)
1899 yılında, pek çoğu Olmsted tarafından bir araya getirilen “Amerikan Toplumunun Peyzaj Mimarları” (ASLA) 11 kişinin katılımı tarafından kuruldu. Topluluk, Peyzaj mimarlığı mesleğini tüm Birleşik Devletlerde yaydı.
1900 yılında, Olmsted’in oğlu, Frederick Law Olmsted Jr., Harvard Üniversitesi’nin ilk Peyzaj mimarlığı kursunu organize etti
Kaynak: ASLA Professional Practice Library Project for Public Spaces
Çeviriler : Ayşe Gül Aydın / İ.Ü - Peyzaj Mimarı- www.peyzaj.org editörü
21. Yuzyılda Peyzaj Mimarlığı ve Eko-Mimarlık
Bu yazida irdelenmek istenen; Peyzaj Mimarligi Meslegi’nin ozellikle gectigimiz yuzyil icerisinde sosyal yasamda planlama ve tasarim calismalarinda geri planda kalma nedenleri ve 21. yuzyilin Peyzaj Mimarligi meslek disiplini acisindan bir olanak cagi oldugu dusunulerek, diger cevre planlama, tasarim ve dogal bilim kokenli meslek dallarinin Peyzaj Mimarları’nin yogun olcude etkinlik saglamasi gereken alanlarda hakimiyet kurmasi ve onlarin yerlerini almasidir.
Turkiye’de ozellikle son yillarda, mimar ve sehir plancilarinin ekoloji uzantili planlama ve tasarim konularina buyuk ilgi gostermeye, imar planlama sureclerinde ekolojik planlama uzerinde durmaya, Peyzaj planlama konularinda yuksek lisans tezleri hazirlamaya ve bazi mimarlik fakultelerinin de eko-mimarlik platformu olusturmaya basladigini gozlemliyoruz. Bunun elbette ilk buyuk nedeni ulkemizde meydana gelen depremlerdir. Cunku ozellikle 1999 Marmara Depremi’nden beridir her meslek disiplinin kendi etkinlik sahasini genisletmeye calismasi son zamanlarda yasadigimiz bir olaydir.
Eko-mimarlik dunya uzerinde bilinen en onemli olgulardan birisidir. Peyzaj Mimarları’nin ekoloji konularini sadece Peyzaj mimarligi ve dogal bilim kokenli meslek dallarinin tekelinde dusunmesi dogru degildir. Ozellikle mimarlik ve sehir planlama gibi meslek disiplinlerinin bu konuyu gundeme tasimalari sevinilecek bir konudur. Ancak ilgili platformlarin amacinin ekolojik tasarim konusunda onculuk yapma durumunda kendilerini gostermeleri olayin boyutunu degistirmektedir.
Bu durumda bir meslek disiplini olan Peyzaj Mimarligi’nin konumu ve gerekliligi tartisilmaya baslaniyor. Bu tur kaygilarin sadece ulkemizde degil ABD’de ve dunyanin her yerinde var. Zaten dunya olceginde ele alinirsa Peyzaj Mimarları’nin, mevcut calisma konularinda etkinligi oldukca dusuk. Buna en guzel ornegi birkac yil once Izmir’de yapilan uluslararasi bir kentsel tasarim projesi yarismasi vermektedir.
Bu yarismaya Turkiye’den ve Dunya’dan mimarlar oldukca ilgi gostermelerine karsin Peyzaj mimari olan ekiplerin calismalarinin genellikle bitki kullanimi ve tasarimi konularinda olmasindan belli oluyordu.
Yukarida anlatilanlari bir cati altinda toplarsak; Peyzaj Mimarligi Meslek Dali’nin iceriginin ve etkinlik alanlari ile ilgili kritiginin sadece ulkesel duzeyde degil uluslarasi duzeyde ele alinma zorunlulugudur. Cogu gelismis ve gelismekte olan ulkelerde bile halen bilim dali olup olmadigi tartisilan Peyzaj Mimarligi’nin, agirlikli olarak piyasa dinamiklerinin yonlendirdigi bir meslek disiplinin etkin olmasi gereken konularda geri planda kalmasi, toplumsal rolunun uzerini musteri odakli piyasa calismalarinin golgelemesi veya bu sekilde dusunulmesi bu meslek disiplinin varligi acisindan oldukca buyuk tehdit olusturmaktadir.
Kaynak: Ege Universitesi Peyzaj Mimarligi Bolumu Ogretim uyesi Doc. Dr. Adnan Kaplan’a verdigi bilgiler icin tesekkur ederim
www.Peyzaj.org editörü : Latif Gurkan Kaya, Yuksek Peyzaj Mimari (Ege 93, Oklahoma 98) Doktora ogrencisi New York Eyalet Universitesi, Syracuse, NY
